ომის კონტრასტები

სემინარი კონფლიქტების თემაზე თვალსაჩინოების თანხლებით

ომისა და მშვიდობის გაშუქების ინსტიტუტის ორგანიზებით, კავკასიიდან შეირჩა 13 ჟურნალისტი, რომელთაც ჩაუტარდათ სემინარი კონფლიქტების თემაზე. ასე მოვხვდით 22-24 ივლისს ყარაბახში ოსი, აფხაზი, ქართველი, სომეხი და ჩერქეზი ჟურნალისტები.

მსგავსი შეხვედრა ჩემთვის პირველია, ამიტომაც ემოციები და შთაბეჭდილებები გაორმაგებულია.

ყარაბახში მინი ავტობუსით მივდივართ, ძალიან ცხელა. როცა გზა უცხოა, თითქოს ერთიორად გრძელდება და დასასრული არ უჩანს.

ყარაბახის საზღვარზე გადასვლისას ჟურნალისტები პასპორტებში ბეჭედს არ ვარტყმევინებთ, მიზეზი - აზერბაიჯანში ვეღარ შევალთ.

მთიან გზას შევუდექით. იმედია, რომ სტეფანაკერტამდე მალე მივალთ. ორასი მკეთრი მოსახვევის გავლის შემდეგ, რომელიც სულ რაღაც 90 კილომეტრიან მონაკვეთშია მოქცეული, ყარაბახის დედაქალაქს მივუახლოვდით.

მთიან ყარაბახში 138 ათასი კაცი ცხოვრობს, აქედან 50 ათასი - სტეფანაკერტში.

სუფთა, ლამაზი, მოვლილი - ასეთია სტეფანაკერტი. ომგადატანილს აქაურობა ნამდვილად აღარ ჰგავს. ყველაფერს რაღაც საზეიმო ელფერი აქვს. საღამოობით ცენტრალური ქუჩა იკეტება და მოსახლეობა სეირნობს. წყვილები არა ხელგადახვეულები, არამედ ხელკავით დადიან. სიტუაცია ბავშვობას მაგონებს, აღლუმების პერიოდს, როცა საგანგებოდ გამოპრანჭული ხალხი პრეზიდიუმის წინ თავს იწონებდა. აქ ისევ მილიციაა, რომელიც ძველი ცისფერი ფორმებით დადის. ისეთი შეგრძნება მაქვს, ცოტაც და საბჭოთა კავშირის დროინდელი ჰიმნიც გაისმება - ,,საიუზ ნერუშიმი..."

მსოფლიოსგან არაღიარებულ რესპუბლიკა, არაღიარებული საპრეზიდენტო არჩევნების სამართლიანად ჩატარებას ზეიმობს.

სტეფანაკერტთან ახლოს ქალაქი შუშაა. ომამდე იქ დახლოებით 20 ათასამდე ადამიანი ცხოვრობდა. ახლა მოსახლეობის რაოდენობა სამი ათასამდეა შემცირებული.

ქალაქი შუშა მაღალ პლატოზეა. სტეფანაკერტისაგან განსხვავებით, აქ სხვა სიტუაციაა. 1991-94 წლების ომის ნაკვალევი ყველაფერს ემჩნევა. ქალაქში შესვლისას პირველი შთაბეჭდილება - აქ არავინ ცხოვრობს, რადგან გზაზე ტრანსპორტიც კი არ მოძრაობს. კორპუსები ნანგრევებად არის ქცეული. მკვდარი ქალაქი - ეს სიტყვები ამეკვიატა, როცა შუშას ვათვალიერებდი.

ნახევრადცარიელი, დანგრეული ქალაქი ცუდ გუნებაზე გაყენებს.

,,ასეა სოხუმიც", - ამბობს ახრა, აფხაზი ჟურნალისტი.

პატარა ბავშვები გვიახლოვდებიან და სომხურად გველაპარაკებიან. სტუდენტობა სომხურ უბანში გავატარე, ამიტომაც სომხური მესმის - ბავშები ფულს გვთხოვენ.

"როგორ ხართო - გეკითხებიან", - ,,თარგმნის" ანდრეი, ჩვენი თანმხლები, ყარაბახის ერთ-ერთი სამინისტროს წარმომადგენელი.

ეკლესიის ეზოში ჩრდილში ორი მამაკაცი ნარდს თამაშობს. ორივე უმუშევარია. ,,სადაა სამუშაო", - მესმის საკმაოდ ნაცნობი ფრაზა. ,,დანგრეული კორპუსებიდან თუ ვინმეს ქვა ან რკინა სჭირდება, მაშინ მუშებად მივდივართ და ფულს ვიღებთ ხოლმე", - ამბობს 52 წლის მარდუნა.

ერთ დროს აზერბაიჯანელებით დასახლებულ ქალაქში ახლა მხოლოდ მეჩეთი შემორჩა, რომელიც ქალაქის ცენტრში დგას. იქვე ტროტუარზე მოხუცს მუყაოს პატარა კოლოფზე მწვანილი უწყვია გასაყიდად. მოხუცი ომამდე ბაქოში ცხოვრობდა, ახლა იმ დროს მისტირის: ,,ჩემი ქმარი ბაქოზე დარდს გადაჰყვა, ახლა მარტო ვცხოვრობ. ვის უნდა ომი. ვიყავით ჩვენთვის, ვმუშაობდით".

შუშაში ომის შემდეგ, ალბათ, მხოლოდ სასტუმრო და მაღაზია აშენდა. დანგრეული ქალაქის ფონზე ახლად ნაშენები ეს ორი შენობა კონტრასტს ქმნის. სასტუმროს დიდი ინტერესით მივაშურეთ. ნანგრევებმა ცუდად იმოქმედა თითოეულ ჩვენგანზე და ვეცადეთ, რაღაც კარგი დაგვეჭირა, რათა უსიამოვნო განწყობა გაგვქრობოდა.

ჩვენს ირგვლივ რამდენიმე ადამიანი იკრიბება, ყველა მათგანი გაჭირვებაზე წუწუნებს.

,,მალე საწარმოები აშენდება და დასაქმდებით", - ამხნევებს მათ ანდრეი.

შუშიდან უკანა გზაზე ყველა დუმს.

კონფლიქტის მოგვარების გზები და მისი გადაწყვეტა - ესაა სემინარის მიზანი, თუმცა სემინარზე არაფერი რომ არ თქმულიყო, სტეფანაკერტისა და შუშის კონტრასტების მაგალითზე, მთიან ყარაბახში ტრენინგის ჩატარების იდეა მაინც გამართლებულად ჩაითვლებოდა.